Paliwa stałe to zazwyczaj węgiel kamienny, drewno jako szczapy, zrębki, brykiety, ekogroszek oraz takie paliwa, jak wierzba energetyczna i zboża energetyczne. Wybierając kocioł na paliwo stałe, najważniejszy jest rodzaj paliwa. Przed zakupem warto zatem zastanowić się, jak często chcemy dokładać opał, jak ważny jest dla nas komfort, jaką pojemność powinien mieć zasobnik.

Kotły na paliwo stałe mają zazwyczaj prostą budowę. Cechuje je także stosunkowo niewielka powierzchnia wymiany ciepła. Nowoczesne kotły na paliwa stałe są wykonywane z blachy i rur stalowych, z tak zwanej stali kotłowej odpornej na wysoką temperaturę.

W kotłach stalowych na paliwo stałe niesamowicie istotna jest grubość blachy, z której zrobiono wewnętrzne elementy, ponieważ im jest ona cieńsza, tym szybciej dojdzie do jej perforacji na skutek korozji. Wnętrze kotła powinno być dobrze zaizolowane termicznie, aby nie ogrzewał on niepotrzebnie kotłowni, tylko wodę w instalacji. Płaszcz kotła, czyli zewnętrzna obudowa, jest zwykle z cienkiej, polakierowanej blachy.

Eksploatacyjna sprawność spalania – zależnie od budowy i wyposażenia kotła w urządzenia sterujące – wynosi zazwyczaj 50–70%.